Bir və ya bir neçə nəfərin əfv edilərək azadlığa buraxılması, əlbəttə ki, Azərbaycanla Fransa arasındakı münasibətlərin ümumi mahiyyətini dəyişmək gücündə deyil. Amma bu addım Avropa fonunda - Kaya Kallasın səfəri, Avropa Komissiyası ilə canlanan əlaqələr, enerji sahəsində aktivlik fonunda - fərqli məna qazanır. Bakı bir tərəfdən göstərir ki, sivil dialoq tərəfdarıdır, digər tərəfdən isə, Parislə münasibətlərdə baş verənləri "unudub" yoluna davam etmək fikrində deyil.

Fransa artıq çoxdan Cənubi Qafqazda neytral aktor imicini itirib. Paris açıq şəkildə İrəvana dəstək verir, Ermənistan ordusunun silahlandırılmasına sərmayə qoyur, Azərbaycanı hədəf alan qətnamələrin təşəbbüskarı olur və Avropa Parlamentində öz gündəmini diqtə etməyə çalışır. Ancaq bu siyasət strateji planlaşdırma yox, öz imkanlarını aşırı qiymətləndirmənin göstəricisidir. "Fransa - Qafqaz oxu" ideyası reallığa çevrilmədi: Tbilisi bu təşəbbüsə qoşulmadı, Bakı Fransanın vasitəçiliyini qətiyyətlə rədd etdi, Ermənistan isə getdikcə daha çox daxili xaosa sürüklənir.

Belə vəziyyətdə Fransa Cənubi Qafqaz üzrə Aİ siyasətində faktiki şəkildə təcrid olunub. Daha da pisi - Parisin davranışları Avropa İttifaqının bu regiona dair vahid strategiyasının formalaşmasına ciddi əngəl yaradır. Bu isə Bakıya yeni qaydalar təklif etmək imkanı verir - güzəşt deyil, praqmatik əməkdaşlıq şəklində.

Azərbaycanda xuliqanlığa görə həbs olunmuş fransız vətəndaşının azadlığa buraxılması humanist jest kimi təqdim edilə bilər, amma siyasi fonu daha dərin və əhəmiyyətlidir. Bu addım Bakının Parisə açıq mesajıdır: dialoq mümkündür, amma paternalist tonda danışmaq və Cənubi Qafqaza "üçüncü tərəf" qismində müdaxilə etmək cəhdlərinə son qoyulmalıdır. Fransa üçün isə bu hadisə, təsir imkanlarını tam itirmədən əvvəl, az qala son şanslardan biridir.

Bu dəyişikliklərin arxa planını anlamaq üçün Fransa xarici siyasətinin son illərdə yaşadığı uğursuzluqları nəzərdən keçirmək kifayətdir.

Məsələn, Paris uzun illər geosiyasi "arxa bağçası" hesab etdiyi Saheldə təsirini sürətlə itirib:

2021 - 2023-cü illərdə Fransa "Barxan" əməliyyatı çərçivəsində hərbi kontingentini Mali, Burkina Faso və Nigerdən çıxarmağa məcbur oldu. Hər il təxminən 700 milyon avroya başa gələn bu missiya real nəticə vermədi.

2023-cü ilin iyul çevrilişindən sonra Nigerin hərbi rəhbərliyi Fransa səfirini ölkədən qovdu, hərbi əməkdaşlığa son qoydu və ilin sonuna qədər fransız qoşunlarının ölkədən çıxarılmasına nail oldu.

Mali və Burkina Fasoda isə Fransanı həm Rusiya, həm də Türkiyə və Çin iqtisadi və humanitar alətlərlə sıxışdırmağa başlayıb.

Nəticə? Fransa faktiki olaraq Afrikada "xüsusi təsir zonası"ndan məhrum olub. Uran yataqlarına çıxış, logistika marşrutları və diplomatik təsir imkanları itirilib, bu isə Parisin qlobal cənubdakı mövqelərini ciddi şəkildə zəiflədib.

2023-cü ildə Fransa BMT Təhlükəsizlik Şurasının islahatlarının qeyri-formal şəkildə bloklanmasında əsas fiqurlardan biri kimi ifşa olunub. Baş Assambleyanın daxili sənədlərində göstərilir ki, Paris və London Afrika və Latın Amerikası ölkələrinin Şuraya daxil edilməsinə qarşı çıxıblar.

Bundan əlavə, 2023-cü ilin oktyabrında İsrail və Qəzza ilə bağlı BMT-nin qəbul etdiyi qətnaməyə Fransa tənqidi yanaşdı. Bu isə Əlcəzair, İran, Cənubi Afrika və İndoneziya kimi ölkələrin diplomatik etirazlarına səbəb oldu.

Paris bu vəziyyətdə nə keçmiş beynəlxalq hüquq normalarını qoruya bildi, nə də onlara alternativ təklif etdi - sadəcə özünün qlobal lider imicini daha da sarsıtdı.

Fransanın dənizaşırı ərazisi olan Yeni Kaledoniyada 2024-cü ilin mayında vəziyyət gərginləşdi. 270 minlik əhalidən 70 minə yaxın insan seçki islahatlarına və müstəqillik hüquqlarının məhdudlaşdırılmasına qarşı küçələrə çıxdı.

Paris dərhal 3000-dən çox jandarm göndərdi, fövqəladə vəziyyət elan etdi və interneti kəsdi. Bu addımlar nəinki yerli əhalinin narazılığına, həm də BMT və Sakit Okean Adaları Forumunda kəskin beynəlxalq tənqidlərə səbəb oldu.

Beləliklə, Parisin "qlobal məsuliyyət daşıyan dövlət" imici onun özünün köhnə koloniyalarında sərgilədiyi avtoritar davranışlarla alt-üst oldu.

Bu uğursuzluqlar fonunda Fransa Cənubi Qafqazı təkcə xarici maraq dairəsi deyil, həm də qlobal statusu qorumaq üçün son "simvolik dayaqlardan" biri kimi görməyə başlayıb. Davamı aşağıdadır.

Bütün bunların fonunda Paris, bu yeni şəraitdə Ermənistanı strateji tərəfdaş kimi önə çıxarır:

2023-cü ilin oktyabrında Fransa Ermənistanla 150 milyon avrodan artıq dəyəri olan hərbi müqavilə imzaladı. Buraya GM200 radar sistemləri, tank əleyhinə komplekslər və digər texniki vasitələr daxil idi.

2024-cü ilin martında İrəvanda Fransa - Ermənistan hərbi missiyası fəaliyyətə başladı. Bu missiyanın məqsədi Ermənistan ordusunu NATO standartlarına yaxınlaşdırmaq idi.

2022 - 2024-cü illər ərzində Fransa Ermənistana 90 milyon avrodan çox humanitar və institusional yardım göstərdi. Bu vəsaitlər idarəetmə, təhsil və məhkəmə sisteminin islahatı layihələrinə yönəldilmişdi.

Fəqət bu qədər sərmayə və hərbi-siyasi dəstək Parisə nə regionda vasitəçi rolunu qazandırdı, nə də diplomatik manevr üçün real alət verdi. Fransa nə Brüssel formatında, nə də Türkiyə və Rusiya ilə yanaşı gedən regional təşəbbüslərdə yer ala bildi. Bu isə onu oyundan tam kənarlaşdırdı - amma, necə deyərlər, meydanda gözə dəyən passiv müşahidəçi statusuna endirdi.

Beləliklə, Fransa Qafqazda həmkarlıq qurmaq əvəzinə, himayədar-sponsor tandemində bir tərəfi - Ermənistana - tam açıq şəkildə dəstəkləyir, digərini - Azərbaycana - isə açıq tənqid edir. Bu isə Bakının Parisə münasibətində etimadın sarsılmasına və qarşılıqlı əməkdaşlığın dayandırılmasına gətirib çıxardı.

Azərbaycan emosional bəyanatlara yox, rasional davranışlara üstünlük verir. Fransız vətəndaşının azadlığa buraxılması - həm siyasi jestdir, həm də xəbərdarlıq. Bakı demək istəyir ki, "biz açığıq, amma diktə altında yox". Heç kim Azərbaycanı nə təzyiqlə, nə də "demokratiya dərsi" ilə yönəldə bilməz.

Bu siqnal həm də Avropa İttifaqına yönəlib: "biz sizinlə işləməyə hazırıq, amma Fransanın regiondakı avantürist xəritəsinin bir parçası olmaq istəmirik". Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan son aylarda məhz Avropa Komissiyası ilə əməkdaşlığa önəm verir, amma Fransa bu proseslərdən kənarda qalır.

Diplomatiyada simvolizm çox şey deməkdir. Bəzən bir insanın azadlığa buraxılması - bütöv bir dövlətə verilən cavabdır. İndi isə bu cavab sanki belə səslənir: "Biz masadayıq. Amma qaydaları artıq biz qoyuruq."

Paris bu gün Cənubi Qafqazda nə dialoq yarada bilir, nə də konstruktiv prosesə təsir göstərə bilir. Onun İrəvanı silahlandırmaq cəhdləri bölgəyə sabitlik gətirmir, əksinə, qarşıdurma riskini artırır. Eyni zamanda, Afrikada iflasa uğramış siyasət, BMT-də etimad itkiləri, Yeni Kaledoniyada repressiv idarəçilik - bütün bunlar Fransanın "qlobal oyunçu" statusunu sual altına qoyur.

Belə bir şəraitdə Azərbaycanla münasibətləri qoruyub saxlamaq Fransanın marağındadır. Amma bunun üçün Paris əvvəlcə bir şeyi anlamalıdır: bu regionda mövqe tutmaq istəyirsə, hökm etmək yox, dinləməyi öyrənməlidir. Çünki Qafqazda artıq heç kim Fransa təlimatı ilə yaşamır. Hər kəs öz oyununu oynayır. Və bu oyunun qaydaları - çoxdan dəyişib.

2023-cü ildən sonra Fransanın Cənubi Qafqaza yönəlik rəsmi ritorikasında bariz yumşalma müşahidə olunur. Əgər 2020 - 2022-ci illərdə Paris açıq-aşkar Bakını "aqressor" adlandırır, ərazi "işğalı"nda ittiham edirdisə, 2024-cü ildən etibarən Emmanuel Makron bu tip sərt açıqlamalardan uzaq durmağa başlayıb. 2025-ci ilin martında isə Fransa Xarici İşlər Nazirliyi rəsmi şəkildə bəyan etdi ki, Paris Aİ-nin Bakı ilə İrəvan arasında sülh danışıqlarına dəstək verir - lakin özü vasitəçilik iddiasından imtina edir.

Fransa diplomatiyası sərt və ittihamedici ritorikanı kənara qoyub, diqqəti "yumşaq güc" alətlərinə yönəldib: insan hüquqları, fransız dili və mədəniyyətinin təşviqi, Frakofoniya layihələri. Amma bu dəyişiklik Bakıda səmimi niyyət kimi qəbul edilmir. Azərbaycan bunu Fransanın dəyişən reallığa uyğunlaşmaq üçün atdığı məcburi addım kimi görür və yumşalmaya qarşılıq olaraq heç bir güzəşt etmir.

Bunun əvəzində Bakı yeni bir çərçivə təklif edir: Fransa bu regionda qalmaq istəyirsə, yalnız bərabər şərtlərlə, daxili işlərə müdaxilə etmədən və siyasi spekulyasiyalar aparmadan. 2025-ci ildə fransız vətəndaşının azadlığa buraxılması da məhz bu kontekstdə baş verdi - bu barış jesti deyildi, yoxlama addımı idi. Parisin reaksiyası yoxlanılırdı: konstruktiv yanaşma olacaqmı, yoxsa yenə eyni ritorika davam edəcək?

Eyni zamanda, Azərbaycan geosiyasi səhnədə öz tərəfdaşlıq koordinatlarını dəyişir. Parislə münasibətlərin kəskinləşməsi fonunda Bakı Almaniya, İtaliya, Şərqi Avropa ölkələri və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) üzvləri ilə əməkdaşlığı genişləndirir. Bu, Fransanı diplomatik və iqtisadi mənada əhəmiyyətsiz oyunçuya çevirmək strategiyasının bir hissəsidir.

BMT, Qoşulmama Hərəkatı və Afrika Birliyi kimi beynəlxalq platformalarda Bakı Fransanın neokolonial keçmişini və müasir ikili standartlarını qabardır. Bu diskurs Qlobal Cənubda Fransanın imicinə ciddi zərbə vurur. Beləliklə, Paris diplomatik cəbhədə bir-birinin ardınca itkilər verir və Cənubi Qafqaz onun son "nüfuz cəbhəsi" olaraq qalır. Amma burada da Fransa Ermənistan kartını oynamasına baxmayaraq, real gücə çevrilə bilmir. Çünki Azərbaycan nə onun "tanınmasına", nə də "himayəsinə", heç bir halda isə vasitəçiliyinə ehtiyac duymur.

Fransanın ritorikasındakı dəyişiklik - sülh əlaməti deyil, oyun qaydalarının dəyişdiyini qəbul etməyin bir formasıdır. Paris artıq diktə edən yox, prosesdən kənarda qalmamaq üçün özünü diplomatik sahədə qorumağa çalışan oyunçudur.

... Azərbaycan - Fransa münasibətləri artıq ritorika səviyyəsindən çıxaraq, institutlar və beynəlxalq platformalar səviyyəsində sistemli qarşıdurma mərhələsinə keçib. Amma bu qarşıdurma emosional bəyanatlarla deyil, ardıcıl, praqmatik addımlarla aparılır. Bakı hədəfə birbaşa toqquşma ilə deyil, diplomatik, iqtisadi və infrastruktur alətləri ilə çatır. Məqsəd - Fransanı regionda destruktiv müdaxilələrdən sıxışdırıb çıxarmaqdır.

Azərbaycan üçün Fransanın haradasa "qarabağlı ermənlərin hüquqlarını tanıması" artıq heç bir anlam daşımır. 2020-ci ildə ərazi bütövlüyü bərpa olunduqdan, 2023-cü ildə isə tam reinteqrasiya başa çatdıqdan sonra bu məsələ ümumiyyətlə aktuallığını itirib. Artıq 2024-cü ilin 1 yanvarından etibarən Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Şuşa və digər ərazilər Azərbaycanın inzibati sistemində tam hüquqlu rayonlardır.

Regionda Daxili İşlər Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti, təhsil, səhiyyə və digər əsas dövlət qurumları fəaliyyət göstərir. Ermənistanla sərhəddə nəzarət tam bərpa olunub. Laçın yolu da daxil olmaqla bütün magistrallar Azərbaycan suverenliyi altındadır.

Fransanın "tanınma" bəyanatları - sadəcə təsirsiz mediapolitik manipulyasiyalardır. Parisin Senatı və Milli Assambleyası 2020 - 2024-cü illərdə dörd belə qətnamə qəbul edib. Ancaq bu sənədlərin hüquqi qüvvəsi yoxdur, qanun deyil, sadəcə deputatların fikrini əks etdirir. Fransa Xarici İşlər Nazirliyi bu qətnamələrin bir çox ifadəsindən rəsmi şəkildə imtina edib və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini bildirib. Və ən nəhayət, BMT, ATƏT, Avropa Şurası kimi beynəlxalq instansiyalar bu qətnamələri heç müzakirəyə belə çıxarmayıb.

Qətnamələr hüquqi yox, informasiya müstəvisində zərərli alətə çevrilir. Onların yaratdığı fon beynəlxalq mediada Bakının hər bir addımını "aqressiya" və "təhlükə" kimi qələmə verir - halbuki Azərbaycan beynəlxalq hüquq çərçivəsində hərəkət edir.

Fransanın Azərbaycanın qarşısını almağa çalışdığı əsas istiqamət - enerji sahəsidir. 2022-ci il 18 iyulda Azərbaycan və Avropa Komissiyası arasında strateji enerji tərəfdaşlığı haqqında memorandum imzalanıb. Bu sənəd qaz tədarükünün 2021-ci ildəki 8.1 milyard kubmetrdən 2027-ci ildə 20 milyard kubmetrə qədər artırılmasını nəzərdə tutur.

Fransa isə Aİ-nin "yaşıl kurs"unu əsas gətirərək, belə müqavilələrə qarşı çıxır. Paris uzunmüddətli qaz müqavilələrindən imtinanı, nüvə enerjisinə və dekarbonizasiya prosesinə keçidi müdafiə edir. 2023-cü ildə Fransada elektrik enerjisinin 70 faizindən çoxu AES-lərdən əldə olunub.

Fransız avroparlamentarilər - xüsusilə Mişel Rivazi və Rafel Qluksmann - Azərbaycana qarşı kampaniyalarda fəal iştirak edir, "insan haqları pozuntuları" bəhanəsi ilə energetik əməkdaşlığa mane olmağa çalışırlar.

2023-cü il Fransa parlament hesabatında Aİ-nin "avtoritar rejimlərdən enerji asılılığı" məsələsi yenidən gündəmə gətirilib, Azərbaycan isə bu siyahıya Rusiya ilə birlikdə daxil edilib. Bu isə Bakının haqlı narahatlığına səbəb olub.

Əsl hədəf - Brüsseldə elə bir siyasi ab-hava yaratmaqdır ki, Azərbaycanla istənilən razılaşma orada "zəhərli sənəd" kimi qəbul olunsun. Bu artıq konkret layihələrin icrasına da təsir göstərir - TANAP - TAP modernləşməsi, Bolqarıstan və Rumıniya ilə interkonnektorlar və digər layihələr yubanır.

Azərbaycanın məqsədi Fransanın fikrini dəyişmək deyil - bu, nə məqsədəuyğun, nə də realdır. Bakı artıq başqa yol seçib:

1. Fransanı Aİ-nin enerji və nəqliyyat formatlarından sıxışdırmaq; 2. Ələt limanı, Bakı - Tbilisi - Qars, Transxəzər dəhlizi, Qazaxıstan - Çin koridoru kimi infrastruktur layihələrini fransız təsirindən kənarda inkişaf etdirmək; 3. Almaniya, İtaliya, Polşa, Koreya, İndoneziya, Macarıstan və Səudiyyə Ərəbistanı ilə yüksək səviyyəli danışıqları dərinləşdirmək (2024 - 2025-ci illərdə 60-dan çox ikitərəfli görüş); 4. BMT, Qoşulmama Hərəkatı və Afrika Birliyində Fransa əleyhinə neokolonial məsuliyyət gündəmini gücləndirmək.

Bu strategiyanın nəticələri artıq görünür: 2024-cü ildə Kaya Kallasın Bakıya səfəri və "strateji dialoqun bərpası" ilə bağlı bəyanat, Avropa Komissiyasının genişlənmə və qonşuluq üzrə komissarı Oliver Varhelyinin 2025-ci ilin martında Azərbaycana "Avropanın enerji memarlığının əsas tərəfdaşı" deməsi, Aİ - Azərbaycan Birgə Şurasının fəaliyyətinin bərpası və nəhayət, 2025-ci ilin yanvarında Azərbaycanın Aİ nəqliyyat və logistika Şurasının iclasında müşahidəçi qismində ilk dəfə iştirakı.

Azərbaycan artıq reaksiya verən deyil - oyunu quran tərəfdir. Məqsəd Fransanı nəyəsə "inandırmaq" yox, elə çoxşaxəli sistem qurmaqdır ki, Paris orada nə söz sahibi, nə də tərəfdaş ola bilməsin. Görünən odur ki, bu məqsəd gerçəkləşməkdədir. Və Avropa siyasətində dəyişən ton, Almaniya ilə dərinləşən tərəfdaşlıq və Kaspiy - Avrasiya xəttinin çəkisi bu prosesin artıq dönüşü olmayan yola girdiyini göstərir.

Bakı ilə Paris arasında son dövrlərdə müşahidə olunan nisbi sabitlik, klassik diplomatik anlamda "yaxınlaşma" kimi təqdim olunsa da, bu yanaşma mahiyyətcə yanlış olar. Həm struktur, həm də situativ səbəblər bu qənaəti təsdiqləyir - və bu səbəblərin hər biri konkret faktlar, rəqəmlər və siyasi addımlarla əsaslandırılır.

Fransanın Cənubi Qafqaz siyasəti üç paralel xətt üzrə formalaşır:

Birincisi - tarixi erməni diasporası amili. Fransada 500 - 600 min nəfərə yaxın erməni əsilli vətəndaş yaşayır. Bu diaspor siyasi, hüquqi və informasiya sferalarında olduqca aktivdir. Son on ildə Azərbaycan əleyhinə onlarla yerli və parlament qətnaməsinin təşəbbüskarı məhz bu qrup olub.

İkincisi - siyasi lobbiçiliyin təsiri. 2020-ci ilin noyabrında Fransa Senatı Qarabağda qondarma "respublikanın" tanınması ilə bağlı 145 saylı qətnaməni qəbul etdi. 2022 və 2023-cü illərdə də ardıcıl şəkildə Azərbaycana qarşı ittihamlar və sanksiya çağırışları ilə bağlı sənədlər qəbul olundu. Hüquqi qüvvəsi olmayan bu sənədlər, Fransa Xarici İşlər Nazirliyini daxili siyasi basqılar qarşısında manevr etməyə məcbur edir.

Üçüncüsü - Makron ritorikası. 2023-cü ildə Makron Yelisey sarayında keçirdiyi konfransda açıq şəkildə "sərhədlərin güclə dəyişdirilməsinin qəbuledilməzliyi"ndən danışdı və Azərbaycanı "hərbi təcavüz"də günahlandırdı. Bu bəyanatlar nə BMT-nin, nə də Aİ-nin tanıdığı ərazi bütövlüyü prinsipini, nə də 2020-ci ilin reallıqlarını nəzərə alırdı.

Azərbaycan isə Fransa ilə bağlı qiymətləndirmələrində həm prinsipial, həm də praqmatikdir. Son dörd ildə Bakı aydın şəkildə gördü ki, Paris 2020-dən sonrakı reallıqları inkar edir və Ermənistanın açıq tərəfdaşı kimi çıxış edir, Fransa Aİ - Azərbaycan enerji əməkdaşlığını pozmaq üçün Almaniya - Fransa birgə parlament komitəsində təzyiqlər göstərir, xüsusilə 2022-ci il 18 iyul sazişini (20 milyard kubmetrə qədər qaz tədarükünü nəzərdə tutan) bloklamağa çalışır və Paris Avropa Şurasında ikili standartlara əsaslanan gündəmi dəstəkləyir; 2024-cü ilin yanvarında qəbul olunan və Azərbaycanda insan haqlarını tənqid edən PASE qətnaməsi buna sübutdur - halbuki Fransa daxilində polis zorakılığı və postkolonial böhranlar haqqında susulur.

Bütün bu faktlar fonunda istənilən "deeskalasiya" yalnız texniki pauzadır. Real perspektiv isə idarə olunan rəqabət və təmaslı, amma səssiz əməkdaşlıq ola bilər. Fransa Qarabağ mövzusunda ritorikanı dayandırır, Bakı isə Fransanın regional siyasətinə dair rəsmi şərhləri minimuma endirir. İqtisadiyyat, logistika, iqlim və elmi-mədəni mübadilə kimi az-siyasi sferalarda texniki əməkdaşlıq mümkün görünür. Bakı Fransanın artıq özünü vasitəçi kimi gözdən saldığını açıq şəkildə bildirir. Aİ daxilində də artıq fərdi paytaxtlardan çox Brüssel platformasına üstünlük verilir.

Bu fonu dəyişdirən əsas amil isə Azərbaycanın diplomatik vektorlarını yenidən qurmasıdır. Bakı öz resurslarını daha etibarlı və realist partnyorlar yönündə səfərbər edir. Belə ki, Bakı Almaniya ilə siyasi dialoq mentorluqdan uzaq, qarşılıqlı hörmət əsasında qurulub. 2024-cü ildə iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 1,3 milyard avronu keçib. Almaniyanın Cənubi Qafqazda sərmayələrinin 67 faizi Azərbaycana yönəlib.

İslam dünyası ilə inteqrasiya dərinləşir: Türkiyə, Pakistan, Səudiyyə Ərəbistanı və digər İƏT üzvləri ilə humanitar və infrastruktur əməkdaşlığı artır.

Mərkəzi Asiya ilə əməkdaşlıq: Xüsusilə 2024-cü ilin Səmərqənd sammitindən sonra rəqəmsal bağlantılar, nəqliyyat dəhlizləri və enerji kooperasiyaları genişlənir. 2024-cü ildə Tənzimlənmiş Transxəzər marşrutu ilə 6 milyon tondan çox yük daşınıb, illik artım 13 - 15 faiz arasındadır.

Çin və ASEAN: Bakı "Bir kəmər - bir yol" təşəbbüsündə Pekin üçün strateji aktora çevrilir. 2023 - 2024-cü illərdə Çin Azərbaycanın logistika sahəsinə - o cümlədən Alyat limanı və Transxəzər dəhlizi üzrə infrastruktur - 410 milyon dollardan çox sərmayə yatırıb.

Fransa bu tabloda mövqeyini qorumaq istəyirsə, metodologiyasını dəyişməlidir. Bunun üçün Ermənistan mərkəzli narrativdən imtina, Avropa İttifaqı çərçivəsində işləməyə hazır olmaq, paralel oyunlardan əl çəkmək, diplomatik balansı bərpa etmək və simvolik yox, praktik təşəbbüslərə dəstək vermək şərtdir.

Əks halda, Paris regionda tamamilə oyundankənar vəziyyətə düşəcək. Çünki Bakı artıq buxovlardan azaddır - Berlinlə Pekin arasında yeni coğrafiyada oynayır. Fransa isə hələ də öz inşa etdiyi siyasi nişin içində ilişib qalıb.

Adekvat tərəfdaşlıq nə jestdir, nə də güzəştdir. Bu, hesablanmış və ayıq diplomatik seçimdir. Azərbaycan üçün bu, riskləri minimuma endirməyin və enerjini daha məhsuldar istiqamətlərə yönəltməyin yoludur. Fransa üçünsə regionda xəritədə qalmaq üçün son şansdır. Amma sual açıq qalır: Paris bu siqnalı eşidəcəkmi, yoxsa yenə özünü danışan, amma dinləməyən tərəf kimi göstərəcək?

Elçin Alıoğlu TREND