2025-ci ilin yayı Avropaya sadəcə ideoloji mehin yox, sözün əsl mənasında siyasi təzyiq sahəsini dəyişən atmosfer cəbhəsi gətirdi. Mayın son həftəsində cəmi bir neçə gün ərzində iki paytaxt - Varşava və Budapeşt - qitədə bu vaxta qədər görünməmiş miqyasda sağçı qüvvələrin yığışdığı bir hadisəyə çevrildi. ABŞ-dan ixrac olunmuş siyasi brend sayılan Mühafizəkar Siyasi Hərəkət Konfransı - CPAC - bu dəfə Avropada ikili formatda keçirildi və artıq təkcə amerikalılara aid ideoloji layihə yox, yeni Avropa sağının siyasi qrafikində müstəqil bir hadisəyə çevrildi. Bu, təkcə konfrans deyildi - bu, güc nümayişi idi. Ambisiyanın, iddianın, gələcəyi ələ almaq istəyinin manifesti idi.

Varşavadakı CPAC daha çox seçkiöncəsi mitinq ab-havası ilə yadda qaldı - tribunalar alqış səsləri ilə silkələndi, açıq çağırışlar səsləndi, birbaşa siyasi mesajlar verildi. Budapeştdə isə bu tədbir siyasi konfransdan çox, ideoloji senas kimi qurulmuşdu - burada ritorika fonunda artıq yeni mühafizəkar dünya düzəninin sxemləri görünməyə başlamışdı. Bu iki şəhər - biri Vistula, digəri Dunay sahilində - birgə şəkildə yeni Avropa oxunu simvolizə etdi: qloballaşmanın vahid dünyagörüşünə qarşı çıxış edən, Brüssel tipli "mənəvi müəllimlik"dən imtina edən və Avropaya - Viktor Orbanın dediyi kimi - öz "ruhunu" qaytarmaq istəyən oxun başlanğıcı kimi.

CPAC bu tarixi məqamı təsadüfən seçməmişdi. Polşada prezident seçkilərinin ikinci turuna bir gün qalmış, bu platforma müşahidəçi mövqeyindən çıxaraq açıq siyasi aktora çevrildi. Əvvəllər ancaq qapalı qapılar arxasında səsləndirilən fikirlər bu dəfə açıq tribunadan bəyan edildi. Uzun illər boyu elitaya qarşı alternativ kimi görünən sağ hərəkat bu dəfə nəinki liberal quruluşu tənqid etdi, hətta öz "manifestini" təqdim etdi - sabahın Avropasını necə görmək istədiklərini, hansı qaydalarla idarə olunmasını arzuladıqlarını və necə bir gələcək dizayn etmək niyyətində olduqlarını ortaya qoydu.

Bəli, CPAC-2025 yekun yox, başlanğıcdır. Nəticə yox, eskizdir. Bu konfrans Avropa üçün postskriptum yox, katalizator rolunu oynadı. Çünki Avropada hava dəyişib. 2025-ci ilin Avropası artıq o Avropa deyil ki, sağçılar orada marginal idi, səsləri eşidilmirdi və mövcudluqları ancaq seçki faizlərində ölçülürdü. Bu gün sağ-mühafizəkar, anti-immiqrant, Avropa skeptiki partiyalar təkcə parlamentlərə daxil olmur - hökumətlər formalaşdırır, qanunlar yazır, ictimai nizamı yenidən şərh edirlər.

Bir zamanlar küçələrin, marjinalların dili sayılan ritorika indi hökumət bəyannamələrinin, rəsmi sənədlərin, parlament qətnamələrinin dilidir. "Milli üstünlük", "mədəni kimlik", "gender realizmi", "sərhədlərin suverenliyi" - artıq bunlar siyasi çıxışların ucqar küncündən yox, əsas tezislərdən biridir. Avropada mühafizəkarlıq artıq özünü izah etməyə ehtiyac duymur. O, səlahiyyət tələb edir.

Bu dəyişikliyi yalnız qitədaxili proseslərlə izah etmək qeyri-mümkündür. Bu, həm də qlobal kontekstin dəyişməsinin nəticəsidir. 2025-ci ilin yanvarında Donald Trampın yenidən Ağ Evə qayıdışı təkcə seçki hadisəsi deyildi - bu, alternativ Qərbin dirçəliş rəmzinə çevrildi. Həmin Qərb ki, universal, liberallaşmış qaydalar toplusundan imtina edir. Həmin Qərb ki, institutların yox, dövlətlərin, prosedurların yox, kimliklərin, normaların yox, mədəniyyətin dili ilə danışır. Bu mənada CPAC dövrün məhsulu deyil, onun mikrofonudur. Dövrün siyasi bülleteni, dövrün bayrağıdır.

CPAC artıq təkcə amerikalı deyil. Onun Avropa versiyası öz simasını və missiyasını tapdı. Varşava - yeni seçici mühafizəkarlığının avanqardı, təkcə Polşanın deyil, ümumavropa balansının taleyinin həll olunduğu cəbhədir. Budapeşt isə - ideoloji beyin mərkəzi, yeni məna laboratoriyasıdır. Orada formalaşır "vətənpərvərlər dövrü" - Orbanın təbirincə desək, o dövr ki, Avropa xalqları öz tarixlərinin sahibi olmağa yenidən iddia edir.

Gələcək yol hələ xəritələnməyib. Amma bir şey dəqiqdir: xəritənin özü artıq dəyişib. Və bu xəritədə iki yeni strateji məntəqə var - Varşava və Budapeşt. Aralarındakı əlaqə təkcə siyasi xətt deyil - bu, Avropanın inkişaf trayektoriyasını dəyişən yeni vektordur. CPAC 2025 bu vektorun ön sözü oldu.

CPAC 2025: miqyas, iştirakçılar, ritorika - sağçı qüvvələrin Avropadakı yeni oyunu

2025-ci il CPAC - Mühafizəkar Siyasi Hərəkət Konfransı - sadəcə sağçı fəalların və siyasətçilərin növbəti yığıncağı deyildi. Bu tədbir öz miqyası və siyasi ağırlığı ilə transmillətçi manifest səviyyəsinə qalxdı. 27 mayda Varşavada, 29-30 mayda isə Budapeştdə keçirilən bu iki mərhələli forum planlı şəkildə qurulmuşdu: şimalda seçki meydanı, cənubda isə ideoloji mərkəz. Sadə coğrafi bölgü yox, düşünülmüş geosiyasi xoreoqrafiya. Varşava - seçki ovqatının, Budapeşt isə strateji düşüncənin simvolu idi.

Varşava mərhələsi - sabiq Mərkəzi Poçt İdarəsinin yerində yaradılmış müasir konqres mərkəzində - yüksək gərginlik və emosional enerji fonunda keçdi. Zal ağzınadək dolu idi: rəsmi rəqəmlərə görə 2500-dən çox iştirakçı və qonaq. Təkcə Polşadan yox, həm də Mərkəzi və Şərqi Avropanın müxtəlif bölgələrindən gələnlər çoxluq təşkil edirdi. Ab-hava siyasi forumdan çox ideoloji hərəkat qurultayını xatırladırdı - marşlar, bayraqlar, gənclər qrupları, hətta "ideyalar bazarı" adı altında kitab, nişan, "Nie Bruksela - Warszawa!" və "Bóg, rodzina, Ojczyzna" şüarları ilə bəzədilmiş futbolkalar satılan pavilyonlar vardı.

Çıxışlar konkret strukturda və tam şəkildə Polşadakı prezident seçkisinin orbitinə cəmlənmişdi. Tribunaya bir-bir çıxan natiqlər Karol Navrotskinin ətrafında birləşmişdi - ölkənin sabiq daxili işlər naziri, miqrasiya, təhlükəsizlik və milli kimlik məsələlərində qətiyyətli və güzəştsiz mövqeyi ilə tanınan sima. Onun komandası CPAC ritorikasına "polyak istisnalığı", liberal hegemoniyaya qarşı mübarizə və ölkəni "onto­loji köklərinə" - katolikliyə, vətənpərvərliyə və suverenliyə qaytarmaq ideyasını ustalıqla yeritmişdi.

Zalda fiziki olaraq olmayan, amma havada asılı qalan bir başqa fiqur da var idi - onun rəqibi, Varşava meri Rafel Tşaskovski. "Vətəndaş Platforması"nın aparıcı siması, Brüssel yönümlü mərkəzçi siyasətin daşıyıcısı kimi Tşaskovskinin adı tribunada əsasən "nəyin əleyhinə mübarizə aparılmalıdır" kontekstində səsləndi. Onu "kosmopolitik modernizmin" timsalı, "Brüsselin yetirməsi" və - bir natiqin sözləri ilə desək - "mədəni Polşanı Avropanın süni rəqəmsal prototipinə dəyişməyə hazır olan siyasətçi" kimi təqdim etdilər.

ABŞ və Böyük Britaniyadan gəlmiş natiqlər - o cümlədən Lizz Trass və Kristi Noem - faktiki olaraq Karol Navrotskiyə siyasi dəstək verdilər. Onların çıxışları təbliğat ritorikası ilə dolu idi: "ənənəvi ittifaqlar", "Polşanın NATO-dakı yeri", "Trampla Varşava arasında strateji birliyin zəruriliyi" kimi tezislər səsləndi. "Polşa" kəlməsi həm səmimi, həm də hesablanmış tərzdə tələffüz olunurdu - ölkənin seçimi bütün qitə üzrə sağ qüvvələrin mümkün konsolidasiyasının siqnalı kimi dəyərləndirilirdi.

İki gündən sonra bu ideoloji arxitektura Dunay sahilinə - Budapeştə daşındı. Burada hər şey fərqli idi. Gellért Kampusunun yeni konfrans zalında keçirilən tədbirdə 28 ölkədən 3000-ə yaxın iştirakçı vardı. Coğrafi spektr daha da genişləndi: ABŞ, Almaniya, İtaliya, Avstriya, Avstraliya, Hindistan, Braziliya, Argentina, Çili, Kolumbiya və Cənubi, Mərkəzi və Şərqi Avropanın əksər ölkələrindən nümayəndələr iştirak edirdi. Varşava "siyasi döyüş meydanı" idisə, Budapeşt "ideoloji məbəd" idi.

Budapeşt mərhələsinin əsas nöqtəsi - Viktor Orbanın çıxışı oldu. Təxminən bir saat davam edən çıxış "birnəfəsə" dinlənildi. Orban adətinə sadiq qaldı - əlinə kağız almadı, şəxsi həyatından misallar çəkdi, tarixi paralellərlə nitqini zənginləşdirdi. O, "Vətənpərvərlər dövrü" adlı konsepsiyanı ortaya qoydu - Avropanı bürokratik mexanizmlərlə deyil, ümumi sivilizasiya koordinatları - din, dil, tarixi yaddaş - ilə birləşmiş milli dövlətlər qitəsi kimi təsvir etdi.

Sosial şəbəkələrdə geniş yayılan əsas cümlə isə belə oldu: "Biz Avropanı tərk etmək istəmirik - biz Avropanı özümüzə qaytarmaq istəyirik". Bu sözlər zalda alqışla qarşılandı və CPAC 2025-in qeyri-rəsmi devizinə çevrildi. Qərb mediası bu çıxışı "mühafizəkar maskası altında millətçi manifest" adlandırdı və narazılığını gizlətmədi.

Əslində isə, elə bu reaksiya təşkilatçıların arzuladığı effekt idi. Budapeşt mərhələsində təkcə açıq plenar sessiyalar deyil, həm də qapalı müzakirələr keçirildi. Həmin sessiyalarda konkret strateji əməkdaşlıq mexanizmləri müzakirə edildi: ortaq analitik mərkəzlərin yaradılması, seçki kampaniyaları üçün texnologiya və təcrübə mübadiləsi, gənclərlə iş üzrə strukturlaşma, "Big Tech senzurasına" tabesiz yeni media platformalarının inkişafı.

Qapılar arxasında getdikcə daha tez-tez bir ifadə səslənirdi - "antiqlobalist internasionallar". Artıq bu ifadə ironik zarafat deyil, Viktor Orban və onun komandasının qurmaq istədiyi yeni beynəlxalq sağ-mühafizəkar sistemin özülüdür. Burada Orban sadəcə koordinasiyaçı deyil - lider, hətta memar obrazında təqdim olunur.

Beləliklə, CPAC 2025-in iki mərhələsi - Varşava və Budapeşt - eyni layihənin iki üzü oldu. Varşava - siyasi güc və qətiyyətin nümayişi. Budapeşt - ideoloji mərkəz və mənəvi arxitektur. Bu birlik sağçı qüvvələrin Avropada on illərlə çatışmayan bir hissini - geniş və məqsədli platformaya aidlik duyğusunu formalaşdırdı. Bu, nə sadəcə mitinq idi, nə də forum. Bu - Avropada yeni norma uğrunda irəli sürülən siyasi iddia idi. Və məhz bu cəsarəti ilə o, tarixə düşəcək.

Beynəlxalq ittifaq: Pat Byukenandan Ram Madhava qədər - CPAC 2025-in qlobal xəritəsi

CPAC 2025 sadəcə növbəti sağçı konfrans olmadı - bu tədbir, heç şişirtmədən desək, beynəlxalq sağ hərəkatın dünya vitrininə çevrildi. O, təkcə Avropada artan avroskeptisizm dalğasını və mədəni mühafizəkarlığı nümayiş etdirmədi, həm də yeni tipli, koordinasiyalı - bəlkə də qeyri-rəsmi - antiqlobalist platformanın qurulması cəhdini ortaya qoydu. Varşava və Budapeşt - bu kontinentin sağa döndüyünü simvolizə edən iki paytaxt - məhz bu ideyanın rəsmi açılış səhnəsi oldu. Fərqli regionlardan və siyasi məktəblərdən çıxan simalar burada birləşdi - məqsəd eynidir: liberal qloballaşma üzərində qurulmuş mövcud beynəlxalq arxitekturanı sarsıtmaq.

Varşavada çıxış edən sabiq Böyük Britaniya baş naziri Liz Trass, yumşaq danışmaq fikrində deyildi. Avropa İttifaqını o, "mənəvi baxımdan iflasa uğramış bürokratiya" adlandırdı - milli maraqları müdafiə etmək iqtidarında olmayan, "yaşıl keçid" və miqrasiya açıq qapıları kimi ideoloji dogmalara ilişib qalmış qurum. Onun çıxışı bir növ Marqaret Tetçerin 1980-ci illərin sonlarındakı ritorikasını xatırladırdı, amma artıq XXI əsrin ölçüləri ilə - rəqəmsal texnologiyalar, iqlim siyasəti və sivilizasiya mübarizəsi kontekstində.

Avstraliyanın sabiq baş naziri Toni Ebbott isə Budapeştdə çıxış etdi və "anglosfer həmrəyliyi" ideyasını irəli sürdü - Böyük Britaniya, ABŞ, Kanada, Avstraliya və Yeni Zelandiyanı birləşdirən mədəni ittifaq. Onun fikrincə, bu ittifaq "iqlim diktəsi"nə və "proqressin vahid qlobal dili"nə qarşı çıxmalı, alternativ mədəni konsept formalaşdırmalıdır. O xəbərdarlıq etdi ki, BMT və ÜST kimi qurumlar getdikcə parlamentlərin və xalqların iradəsini əvəz edən "qeyri-milli əxlaqi tənzimləyicilərə" çevrilir.

Ancaq CPAC 2025-in əsl simvolik zirvəsi Hindistanın hakim "Bharatiya Janata Party"sinin ideoloqlarından biri olan Ram Madhavanın çıxışı oldu. O, Avropa mühafizəkarlığı ilə Hindistanın "sanskriti" konsepsiyası - yəni mədəni irsin, dinin, ailənin və etnik yaddaşın əsasında formalaşan sivilizasiya ardıcıllığı - arasında paralel qurdu. Madhava dedi: "Avropa və Hindistanın sağ qüvvələri eyni çağırışlarla üz-üzədir - modernizasiya adı altında dərin sivilizasiya strukturlarının dağıdılması cəhdləri". Onun fikri tam aydın idi: "Biz tərəqqiyə qarşı deyilik, amma elə tərəqqi istəyirik ki, xalqın ruhunu məhv etməsin".

Latın Amerikası da bu tabloda passiv müşahidəçi deyildi. Braziliyada Jair Bolsonaronun tərəfdarları, Argentinanın yeni prezidentinin - Xavyer Mileynin - iqtisadi müşavirləri, Çilidən sağçı fəallar - hamısı bir məqsəd ətrafında səfərbər olmuşdular: antiqlobalist mübarizənin yalnız ritorika deyil, həm də institusional dayaqlarla möhkəmlənməsi. Onlar ortaq tədqiqat mərkəzləri, beynəlxalq təşkilatlarda koordinasiya, "vahid informasiya platforması" kimi konkret mexanizmlər təklif etdilər. Onların dili "yeni cənubun manifesti" idi - Vaşinqton və Brüsselin mentorluğuna açıq şəkildə qarşı çıxan bir cənub.

Bu beynəlxalq palitra - Hindistan yarımadasından Patagonyaya, Londondan Kanberraya qədər uzanan geniş siyasi şəbəkə - CPAC 2025-i unikal siyasi hadisəyə çevirdi. Bu, artıq ABŞ-dan kənarda keçirilən "CPAC şousu" deyil, milli mühafizəkarlıqla beynəlxalq ideoloji müttəfiqliyin sintezidir. Bu təşəbbüs vahid ideoloji direktivlər qoymur, lakin koordinasiyalıdır. Partiya sadiqliyi tələb etmir, amma ortaq şübhələri paylaşır: qlobalist qurumlara, liberal mediaya, beynəlxalq QHT-lərə, rəqəmsal senzura və əxlaqi standartların unifikasiyasına qarşı vahid bir səngərdir.

Amerikalı publisist Rod Dreer Budapeştdəki prosesləri müşahidə edərkən haqlı qeyd etmişdi: "ABŞ-da CPAC - bu bir şoudur. Avropada isə bu artıq siyasi nəzəriyyənin eskizidir. Bu təkcə tribunal deyil, bu, sağ dünyanın gələcəyi necə gördüyünün cizgisidir". Elə bu formula - "şou yox, gələcəyin düşünülmüş modeli" - CPAC 2025-in məğzini təşkil edir.

Bu "antiqlobalist internasionallar" sabit və dayanıqlı struktura çevriləcəkmi? Bu, zamanın və təcrübənin məsələsidir. Seçkilərdə, diplomatik danışıqlarda, ictimai koordinasiyada özünü sınamalı olacaq. Amma artıq ortada bir fakt var: sağ hərəkatlar artıq yalnız milli zəfərlərlə kifayətlənmək istəmir. Onlar ümumdünya müqavimət arxitekturası qurmaq istəyirlər. CPAC 2025 isə bu yeni inşa prosesinin ilk mərtəbəsi oldu.

Orban, Macaristan və yeni sağ hərəkatın ideoloji beyni

Viktor Orbanın rolu hələ də sağ qüvvələrin simvolik liderliyi olaraq qalır. Onun hökuməti - istər iqtisadi çətinliklər, istərsə də Brüssellə gərgin münasibətlər fonunda - Avropada milli-mühafizəkar rejimin demokratiya şəraitində necə tab gətirə biləcəyinin canlı nümunəsidir. Amma 2025-ci ildə bu "istehkam"da da çatlar görünməyə başladı.

İki səbəb ciddi siqnal verir:

Demoqrafiya: Orban hökumətinin uzun illərdir təşviq etdiyi doğum artımı proqramları arzu olunan nəticəni vermədi. Apreldə doğum koeffisienti 1,28-ə düşdü - bu göstərici 2010-cu ildəki vəziyyətə qayıdış deməkdir. İqtisadiyyat: 5,9% inflyasiya və 6%-dən yuxarı büdcə kəsiri xüsusilə kiçik və orta sahibkarlıq sektorunda ciddi narazılıq yaradıb. İzolyasiya: Avropa fondlarının dondurulması, məhkəmə islahatlarına görə diplomatik münasibətlərin soyuması və BMT-nin QHT-lərə qarşı qanunvericilik tənqidlərinə dair sərt mövqeyi Macarıstanı getdikcə daha çox təcrid olunmuş hala salıb. Buna baxmayaraq, Viktor Orban hələ də "təslim olmayan Avropa"nın bələdçisi kimi qəbul edilir. Onun "Make Europe Great Again" - "Avropanı yenidən ucaldaq" şüarı Trampla siyasi rezonansda işləyir və transatlantik sağ ittifaq üçün ideoloji çətir funksiyası daşıyır.

CPAC 2025-də çatlar: kim gəlmədi və nə üçün

Tədbirin miqyasına və rezonansına baxmayaraq, CPAC-2025 sağ cinah daxilindəki dərin fərqləri də ortaya qoydu. Əsas fikir ayrılığı - Ukrayna məsələsində idi.

İtaliyanın baş naziri Corcia Meloni tədbirə qatılmadı. Rəsmi bəhanə "qrafikin sıxlığı" idi. Amma kulislərdə danışılanlara görə, səbəb - "atlantist" sağçılarla Rusiya ilə yaxınlaşma tərəfdarları arasında artan gərginlikdir. Fransa "Milli Birlik" partiyası da CPAC-də iştirak etmədi. Marin Le Pen-in komandası Budapeştdə səslənən həm anti-Rusiya, həm də anti-Ukrayna ritorikasından uzaq durmağı seçdi. Seçki uğursuzluqları da "sağ dalğanın" hələ konsolidasiya olunmadığını göstərdi: Rumıniyada prezident seçkilərini Nikuşor Dan qazandı, halbuki CPAC tərəfindən dəstəklənən Corc Simiоn uduzdu; Albaniyada Sali Berişa seçkidə sosialistlərə məğlub oldu; Avstriyada Herbert Kikl koalisiya razılaşmasından kənarda qaldı.

Bütün bunlar göstərir ki, "qlobal sağ dalğa" hələ tam siyasi təşkilatçılıq və koordinasiya mərhələsinə keçməyib.

Avropanı dəyişən rəqəmlər: sağa meylin statistik portreti

Əgər bugünkü Avropa siyasəti çalxalanan okeandırsa, statistika - onun naviqasiya xəritəsidir. CPAC 2025 sadəcə forum deyil, sağçı qüvvələrin son onilliklərdə ilk dəfə marjinallıqdan çıxıb siyasi liderliyə iddia etdiyi katalitik mərkəzə çevrildi.

Seçki xəritəsi:

Polşa: "Birləşmiş vətənpərvərlər" koalisiyası - 41% dəstək. Bu, yalnız Karol Navrotski effekti deyil, onilliklərlə davam edən mədəni mobilizasiyanın, kilsə şəbəkəsinin və CPAC kimi platformaların təsirinin nəticəsidir. İtaliya: Meloninin "İtaliya Qardaşları" - 29%. Fransa: Le Penin "Milli Birlik"i - 26%. Hollandiya: Azadlıq Partiyası - 23%. Almaniya: AfD - 19%. Macarıstan: FİDES - 36% dəstəyi saxlayır, amma azalma tendensiyası var. Ancaq statistika həm də xəbərdarlıqdır:

Macarıstanda doğum göstəricisi ciddi təhlükədir. Orban 2010-cu ildə hakimiyyətə gələndə bu rəqəm 1,27 idi. 2020-də 1,59-a qalxdı. Amma sonra geriləmə başladı: 2023 - 1,38; 2025 aprel - 1,28. On beş illik sosial mühəndislik, vergi güzəştləri, mənzil üçün qrantlar... amma gənclik hələ də uşaq doğmağa həvəsli deyil. "Patriotlar dövrü" üçün bioloji plebisit bu gün hələ neqativdir.

Polşada seçici fəallığı nə deyir?

2015-də - 55,3%. 2020-də - 68,2%. 2025-ci ilin birinci turu - 71,4%. Bu artıq təkcə seçim yox, siyasi döyüşdür. Sağçılar üçün bu - güclü mobilizasiya siqnalıdır: qorxu, kimlik və liderlik düzgün kombinasiyada əksəriyyəti seçki qutusuna gətirə bilər. Liberallar üçünsə bu - həyəcan zəngidir: cəmiyyət artıq "köhnə gündəliyi" avtomatik qəbul etmir.

CPAC özü necə dəyişdi?

Bu platforma son iki ildə ABŞ-ın periferiyasından Avropanın media mərkəzinə çevrilib:

Mart 2023 - 12 300 media xatırlatma İyun 2024 - 18 700 May 2025 - 25 300 dəfə CPAC adı çəkildi Artıq bu, sadəcə sloganik forum deyil - bu, gündəmi formalaşdıran, trendlər yaradan, seçki kampaniyalarına təsir edən tammiqyaslı mediaprojektdir. Onu sitat gətirirlər, tənqid edirlər, təqlid edirlər. Sağ Avropanın informasiya sinirinə çevrilib.

Nəhayət - miqrasiya.

Bu, qitədə baş verən siyasi transformasiyanın sinir sistemidir.

ECFR-nin 2025 aprel sorğusu deyir ki:

Polşa: 64% miqrasiyanı milli kimliyə təhdid hesab edir Macarıstan: 71% - ən yüksək göstərici Fransa: 52% Almaniya: 47% Bu, sadəcə "digərindən qorxu" deyil. Bu, mədəni mühasirə hissidir. "Əhali əvəzlənməsi" mifindən real siyasi gündəlik yaranıb. Bu mif - seçki səsi, büdcə siyasəti, məhkəmə islahatı, sərhəd bağlanması şəklində reallaşır.

Hər bir rəqəm - sadəcə sosioloji indikator deyil. Onlar Avropanın sürətlə sağa döndüyünü göstərir. Bu dəyişiklik nə dəblə bağlıdır, nə də fərdi liderlərin cazibəsi ilə. Bu, dərin psixoloji gərginliklərin - qorxuların, demoqrafik sarsıntıların və kimlik böhranlarının - siyasi ifadə formasıdır. CPAC 2025 bu dalğanı yaratmadı. Amma o, bu dalğaya səs verdi. Və indi bu səs Baltikdən Tirren dənizinə qədər eşidilir. Bayraq artıq havadadır. Və onun altında yürüşlər yox - kampaniyalar, partiyalar və bəlkə də sabahın hökumətləri toplanır.

"Make Europe Great Again" şüarı ilə bəzədilmiş bayraqlar Budapeştin üzərindən dalğalanarkən, Avropanın yeni konturları da getdikcə daha aydın görünməyə başlayır. Artıq mərkəzlər Brüsselin texnokrat dəhlizlərindən çıxaraq milli paytaxtlara doğru yönəlir, "kimlik" anlayışı "inteqrasiyadan" daha ucadan səslənir. CPAC 2025 - sadəcə növbəti siyasi forum deyil. Bu, bir manifestdir. Prinsiplər bəyanatıdır. Sağların artıq parlamentdə sadəcə azlıq rolu ilə, mədəni kontrespikan kimi kifayətlənmək fikrində olmadıqlarını elan edən çıxışdır. Burada söhbət Avropa siyasətinin strukturunu yenidən dizayn etmək cəhdindən gedir.

Viktor Orbanın təkrar-təkrar istifadə etdiyi metafora - "Vətənpərvərlər dövrü" - heç də ritorik fiqur deyil. Bu, konkret siyasi layihədir. Onun hədəfi: Avropa İttifaqını bir mərkəzdən idarə olunan nadnacional sistemdən çıxarıb, mədəni cəhətdən eynicinsli dövlətlər şəbəkəsinə çevirməkdir. Bu dövlətlərdə əsas dəyərlər - ənənə, din, ailə və suverenlik olacaq. Orbanın ambisiyasına görə, Budapeşt bu "yeni Avropanın intellektual paytaxtı"na çevrilməlidir. Qitədə qlobalist gündəmin sıxışdırıldığı, sol-liberal elitaların marjinallaşdığı bir Avropa...

Amma şüarla böyüklük inşa olunmur. Yeni sağ Avropa hərəkatının qarşısında ciddi daxili baryerlər dayanır. Ən əsas problem - dərin parçalanmadır. Avropa sağçılarının nə xarici siyasətdə vahid mövqeyi var (xüsusən Rusiya və Ukrayna məsələsində), nə Aİ-nin rolu ilə bağlı konsensusları, nə də iqtisadi strategiyaları bir-birinə uyğundur. Meloninin praqmatik atlantizmi ilə Orbanın suverenist təması, Le Penin ehtiyatlılıqla dolu kursu ilə Vildersin sərt populizmi - bunlar bir rəngin çalarları deyil. Bunlar - bir-birindən tam fərqli siyasi yönlərdir. Vahid liderin və ümumi proqramın yoxluğunda sağ hərəkat hələ də zəif institutlaşmış bir şəbəkə olaraq qalır və hər seçki dövrü, hər daxili iddia ilə sarsıla bilər.

Struktur paradokslar da az deyil. Sağçı partiyaların əksəriyyəti milli suverenliyin qəti müdafiəçisidir. Amma eyni zamanda Varşavadan Madridə, Budapeştdən Romaya qədər konservativ dövlətləri birləşdirən nadnacional bir ittifaq qurmaq istəyirlər. Burada fundamental ziddiyyət var: milli istisnailik ideyası ilə siyasi koordinasiya zərurəti toqquşur. Ortada ümumi diplomatik xətt, institusional yapışqan, qarşılıqlı kompromislərə hazır olmayan bir sistem varsa, bu birlik sadəcə "vətənpərvər soloçuların simfoniyası" kimi səslənəcək - orkestr yox.

Sosial baza məsələsi də açıqdır. CPAC-ın "nüvəsi" var - fəallar, sağçı intellektuallar, media və bloq strukturları, kilsə çevrələri. Amma bu dalğa orta təbəqəni, geniş ictimai kütləni arxasınca aparacaqmı? Postmodern "Netflix Avropasında" doğulmuş, inklüzivliklə yoğrulmuş bir gənc nəslin nümayəndəsi doğrudanmı "ənənəyə qayıdış" ideyasını qəbul etməyə hazırdır? Və sağ hərəkat real çağırışlara da cavab verə biləcəkmi - sosial bərabərsizlik, rəqəmsal tənzimləmə, iqlim böhranı, əmək bazarının transformasiyası?

CPAC 2025 - açıq siqnaldır.

Parlaq, yaxşı qurulmuş və iddialı. O, göstərdi ki, sağ partiyalar ideoloji sıxıntı dövründə sadəcə mövcudluqlarını qoruya bilməyiblər - onlar qlobal əlaqə kanalları yaradıblar, ortaq simvolika və leksikon formalaşdırıblar, mübahisəli olsa da, gələcəyə dair ardıcıl təsəvvür təklif ediblər. Amma bu, hələlik bir proqram deyil. Bu - niyyət bəyannaməsidir, işlək model deyil.

Qarşıda tarixi miqyasda bir sınaq dayanır: sağ hərəkat sistemə qarşı çıxan bir protestdən yeni sistemli düzənə çevrilə biləcəkmi? Brüsselin texnokrat modelini ideoloji və siyasi yetkinliklə əvəz edə biləcəkmi? Yoxsa CPAC tarixə yalnız klassik liberal modelin son adaptasiya mərhələsindən əvvəlki son "yanıb-sönməsi" kimi düşəcək?

Tək bir şey şübhə doğurmur: Avropa ideoloji yenidənqiymətləndirmə dövrünə qədəm qoyub. Və bu kontekstdə CPAC 2025 - təkcə epizod deyil. Bu - siyasi dramın proloqudur. Və bu dramın əsas mövzusu liderlərin kimliyi yox, Avropanın nə olduğuna dair fundamental sualdır: mədəni, siyasi və sivilizasiya anlamında...