Son.az lent.az-a istinadən bildirir ki, İrvayn Kaliforniya Universitetinin tədqiqatçıları insan sidiyini hidroksiapatitə çevirməyi öyrəniblər. Bu sümüklərimizi və dişlərimizi meydana gətirən əsas materialdır.

Sıçrayış texnologiyası "osteomaya" adlandırılan Saccharomyces boulardii adlı dəyişdirilmiş mayaya əsaslanır. Bu mikroorqanizmlər sümük əmələ gətirən hüceyrələr (osteoblastlar) kimi fəaliyyət göstərir, insan tullantılarından sidik cövhərini HAp adlı biouyğun minerala çevirir. "Nature Communications" da dərc olunan kəşf həm tibb, həm də ətraf mühit üçün əhəmiyyətli faydalar vəd edir.

Sehrli çevrilmə necə işləyir?

Proses təəccüblü dərəcədə sadədir. "Osteomaya" karbamid ilə qida mühitinə daxil olduqda, onun qələviliyini artırır. Bu, 24 saat ərzində kristallaşan kalsium və fosfatların yığılmasına kömək edir. Onlar həmçinin güclü hidroksiapatit qranulları əmələ gətirirlər.

Bu maddə təkcə implantlarda deyil, həm də qədim artefaktların bərpasında və bioloji parçalana bilən materialların yaradılmasında geniş istifadə olunur. Hər litr işlənmiş sidikdən 1 qrama qədər təmiz HAp əldə etmək mümkündür.

İqtisadi və ekoloji faydalar heyrətamizdir

Bu texnologiya öz səmərəliliyi ilə heyrətləndirir. Maya ilə istehsal olunan hidroksiapatitin dəyəri kiloqramı üçün cəmi 19 dollardır. Bu, ənənəvi üsullardan bir neçə dəfə ucuzdur (bazar qiyməti kiloqramı üçün 200 dollara çatır). 2030-cu ilə qədər HAp-a tələbatın 3,5 milyard dollara qədər artacağı proqnozlaşdırıldığı halda, potensial göz qabağındadır.

Ekoloji aspekt də az əhəmiyyət kəsb etmir. Sidik bütün çirkab suların yalnız 1 faizini təşkil etsə də, onun tərkibində 70-90 faiz azot, 65 faizə qədər fosfor var. Bu elementlər ekosistemlərə zərər vuran su obyektlərinin təhlükəli "çiçəklənməsinin" əsas günahkarlarıdır. Yeni texnologiya bu çirkləndiricilərin effektiv şəkildə çıxarılmasına imkan verir.

Metodun əsas üstünlüklərindən biri onun əlçatanlığıdır. Bunun üçün yalnız ucuz maya və hətta aşağı temperaturda da işləyə bilən standart istehsal çənləri lazımdır. Bu, hətta infrastrukturu məhdud olan ölkələrdə də yeniliyin tətbiqi üçün böyük imkanlar açır.

Təsdiqlənmiş effektivlik və iddialı perspektivlər

Bu yanaşmanın effektivliyi artıq mikroskop vasitəsilə təsdiq edilib. Floresan etiketləri mayanın içərisində mineral yığılmasını göstərib. Və elektron mikroskopiya nəticəsində yaranan HAp-nin təfərrüatlı strukturu göstərilib. San-Fransiskoda keçirilən sınaqlar zamanı sistem real iqtisadi fayda nümayiş etdirib. Şəhər hər il 1,4 milyon dollara qədər gəlir əldə edə bilər.

Alimlərin ambisiyaları təkcə bu sahələrlə məhdudlaşmır. Onlar maya platformasından enerji və 3D çap üçün materiallar yaratmaq üçün istifadə etməyi planlaşdırırlar. Berkli laboratoriyasından Yasuo Yosikunin qeyd etdiyi kimi, bu texnologiya plastikin dəyişdirilməsinə və ekoloji cəhətdən təmiz tikinti materiallarının istehsalına yol açır.

Tədqiqat artıq ABŞ Energetika Nazirliyi, Müdafiə Nazirliyi və ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən dəstək alıb ki, bu da onun əhəmiyyətini və potensialını vurğulayır.